Antoni van Leeuwenhoek

Η ζωή με το μικροσκόπιο

Ζωϋφια και σπέρμα, με βάση τα σχέδια του Leeuwenhoek. Έστειλε 26 μικροσκόπια στη Βασιλική Εταιρεία έτσι ώστε τα μέλη της να μπορέσουν να δουν από μόνα τους τις αξιοσημείωτες παρατηρήσεις του.

O Antoni van Leeuwenhoek ( 1632 - 1723 ) υπήρξε ένας από τους κορυφαίους ερασιτέχνες επιστήμονες. Τα μικροσκόπιά του που με ένα μόνο φακό επιτύγχαναν μεγέθυνση μέχρι 250 φορές, του έδωσαν τη δυνατότητα να δει αυτά που κανένας άλλος δεν είχε δει μέχρι τότε. Αυτός ο υφαντής από το Ντέλφτ της Ολλανδίας, δεν ήξερε λατινικά, τη γλώσσα των λογίων του 17ου αιώνα κι΄όταν απευθύνθηκε στη Βασιλική Εταιρεία του Λονδίνου για να τους ενημερώσει σχετικά με τα ευρήματά του, χρειάστηκε να βρεθεί κάποιος που να εγγυηθεί για τον χαρακτήρα του.

Αρχίζοντας από το 1673, έγραψε περισσότερες από 400 ανακοινώσεις προς τη Βασιλική Εταιρεία και τη Γαλλική Ακαδημία των Επιστημών. Περιέγραψε τα πρωτόζωα που αναπαράγονται στο νερό, τα ανθρώπινα σπερματοζωάρια, τη ροή του αίματος μέσα από τα τριχοειδή αγγεία, την αναλυτική δομή των μυών, των νεύρων, των οστών, των δοντιών και των μαλλιών, τα ερυθρά αιμοσφαίρια, τα κύτταρα των φυτών κι 67 είδη εντόμων ( μεταξύ των οποίων μικροσκοπικά παράσιτα και ψύλλοι ). Η εντυπωσιακότερη ανακάλυψή του έγινε το 1683 : βακτηρίδια από το στόμα. Χρειάστηκε να περάσει ένας αιώνας μέχρι κάποιος άλλος επιστήμονας να παρατηρήσει βακτήρια.

Παρατήρησε ακόμα τη σεξουαλική αναπαραγωγή των ζώων προσπαθώντας να καταρρίψει την άποψη ότι η ζωή μπορεί να δημιουργηθεί αυτόματα. Ο Ιταλός γιατρός Francesco Redi είχε ήδη δείξει από το 1668 ότι οι κάμπιες της μύγας προέρχονται από αυγά μύγας και δεν δημιουργούνται από την ύλη σε αποσύνθεση, αλλά οι εργασίες του είχαν αγνοηθεί. Ο Leeuwenhoek αντέκρουσε τον ισχυρισμό ότι τα σπερματοζωάρια προέρχονται από τη σήψη του σπέρματος. Αντίθετα, υποστήριξε ότι η γονιμοποίηση οφείλεται στη διείσδυση ενός σπερματοζωαρίου σ' ένα ωάριο κι ότι το ωάριο δεν προσφέρει στο σπερματοζωάριο τίποτε άλλο εκτός από τροφή.

Ο Leeuwenhoek άρχισε να παράγει απλούς μεγεθυντικούς φακούς το 1671 και κατασκεύασε συνολικά περισσότερους από 400. Επειδή δεν μπορούσε να διαβάσει παρά μόνο ολλανδικά, αναγκάστηκε ν' αρκεστεί στη μελέτη των εικόνων αμετάφραστων κειμένων συγχρόνων του " μικροσκοπιστών " όπως ο Robert Hooke ( ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον όρο " κελί " - cell - για την περιγραφή των πόρων στο φλοιό ) κι ο Marcello Malpigni ( ο πρώτος που παρατήρησε τριχοειδή αγγεία ). Καθώς η φήμη του εξαπλωνόταν γνωρίστηκε με το ευρωπαϊκό επιστημονικό κατεστημένο κι είχε την ευκαιρία ν' απευθυνθεί σε μονάρχες. Η ισχύς κι η σαφήνεια των φακών του δεν ξεπεράστηκαν πριν από τον 19ο αιώνα, όταν διορθώθηκαν τα τεχνικά σφάλματα των σύνθετων μικροσκοπίων.

Πηγές στοιχείων : Το βιβλίο των επιστημών, Αλεξάνδρεια 2005.