William Harvey

Η κυκλοφορία του αίματος

Σκίτσο από την έκδοση του 1628 της πραγματείας του Harvey που απεικονίζει το μονόδρομο σύστημα βαλβίδων στις φλέβες και το ρόλο του στην κυκλοφορία του αίματος.

Ο Άγγλος γιατρός William Harvey ( 1578 - 1657 ) ενδιαφερόταν περισσότερο για την ιατρική έρευνα παρά για την κλινική άσκηση της ιατρικής. Τον εντυπωσίαζαν ιδιαίτερα η καρδιά, τα αιμοφόρα αγγεία και το αίμα. Την εποχή του Harvey κυριαρχούσε ακόμα η διδασκαλία του Γαληνού κι ο ίδιος ο Harvey υιοθετούσε την άποψη του Αριστοτέλη ότι το αίμα περιέχει " ζωοποιό πνεύμα " που εμφυσούσε ζωή στα ζώα. Απέναντι σε αυτό το αρχαίο φιλοσοφικό υπόβαθρο, ο Harvey έφερε σε πέρας ένα από τα σπουδαιότερα πειραματικά προγράμματα της επιστημονικής επανάστασης, ανακαλύπτοντας την κυκλοφορία του αίματος.

Η πίστη του Harvey στην παράδοση άρχισε να φθίνει όταν παρατήρησε τη σύνδεση μεταξύ της καρδιάς και των αρτηριών, του συκωτιού και των φλεβών, δύο συστημάτων που υποτίθεται πως λειτουργούσαν χωριστά σύμφωνα με την αποδεκτή εκείνη την εποχή άποψη. Στις πληροφορίες αυτές προστέθηκαν οι πρόσφατες τότε ανακαλύψεις της διάδοσης του αίματος μέσω των πνευμόνων και των μονόδρομων βαλβίδων στις φλέβες, οι οποίες υποδείκνυαν πως το φλεβικό αίμα μπορούσε να κινηθεί μόνο προς την καρδιά.

Με βάση τα ευρήματα αυτά και διεξάγοντας τα δικά του πειράματα πάνω σε πολλά είδη ζώων, ο Harvey κατέληξε πως η καρδιά είναι ένας μυς με μονόδρομες βαλβίδες που διοχετεύει το αίμα προς τα έξω με συστολή. Τον προβλημάτισε ο υπολογισμός του ότι μέσα σε μισή ώρα η καρδιά θα είχε αδειάσει όλη τη μάζα του αίματος. Που πήγαινε το αίμα κι από που προερχόταν τα νέα αποθέματα ; Ήταν δυνατόν το ίδιο το αίμα να ρέει μέσα σ' ένα κύκλο από την καρδιά μέσα στις αρτηρίες κι από τις φλέβες πίσω πάλι στην καρδιά ; Δοκίμασε την υπόθεση αυτή με μια σειρά απλών και κομψών πειραμάτων και το 1628 ανακοίνωσε τα αδιαμφισβήτητα συμπεράσματά του σ' ένα μικρό βιβλίο μόλις 72 σελίδων. Ο σύντομος τίτλος του είναι De Motu Cordis et Sanguinis ( Περί της κίνησης της καρδιάς και του αίματος ).

Παρά τις προσεκτικές παρατηρήσεις του, ο Harvey δεν μπορούσε να εξηγήσει πως το αίμα περνούσε από τις πιο μικροσκοπικές αρτηρίες στις φλέβες. Το 1661 ο Marcello Malpigni χρησιμοποίησε ένα απλό μικροσκόπιο με μονό φακό και παρατήρησε στους πνεύμονες ενός βατράχου αυτό που δεν μπορούσε να δει το γυμνό μάτι : το πέρασμα του αίματος μέσα από τα τριχοειδή αγγεία. Ο κύκλος είχε ολοκληρωθεί.

Πηγή στοιχείων : Το βιβλίο των επιστημών, Αλεξάνδρεια 2005 κι η ιστοσελίδα που ήδη αναφέρθηκε.