Γαληνός

Η Πέργαμος, η εντυπωσιακή πρωτεύουσα του ευημερούντος ελληνιστικού βασιλείου των Ατταλιδών, ήταν μια από τις πιο σημαντικές πόλεις της Μικράς Ασίας ( Τουρκία ). Το πολεοδομικό της σχέδιο ορίζεται ολοκληρωτικά από το διαχωρισμό σε ακρόπολη ( στη φωτογραφία βλέπουμε τη Μεγάλη Εξέδρα - σκηνή του θεάτρου που διακρίνεται αριστερά ) , κάτω πόλη και ιερό του Ασκληπιού. Μια προσέγγιση σχέδιασμένη έτσι ώστε να προκαλεί ένα θεαματικό σύνολο που προκαλεί δέος.

Ο Έλληνας γιατρός Γαληνός ( 130 - 201 μ.Χ. ) συνέθεσε ένα σύστημα ιατρικής γνώσης που επικράτησε στον δυτικό κόσμο μέχρι την Αναγέννηση. Αν κι οι θεωρίες του αναθεωρήθηκαν κατά τον 17ο και 18ο αιώνα, οι αντιλήψεις του για τη " φλεγματική ", τη " μελαγχολική " και τη " χολερική " προσωπικότητα παραμένουν οικίες στις μέρες μας, όχι κι άσχημα για έναν πρώην γιατρό σε μια Ρωμαϊκή σχολή μονομάχων.

Μεγάλωσε στην Πέργαμο, κοντά στην ακτή της σύγχρονης Τουρκίας, που βρέχεται από το Αιγαίο πέλαγος. Ο Γαληνός επηρεάστηκε από την ιατρική σκέψη του Ιπποκράτη, την ανατομική και φυσιολογική διδασκαλία του Ηρόφιλου και του Ερασίστρατου, τη φιλοσοφία του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη. Πίστευε πως ένας καλός γιατρός πρέπει να μυηθεί όχι μόνο στις φυσικές επιστήμες, αλλά και στις αρχές της λογικής, οι οποίες βρίσκονται πίσω από τις σχολαστικές ιατρικές έρευνες. Τα εκτενή γραπτά έργα του συνιστούν ένα περιεκτικό και λογικό σύστημα ιατρικής φιλοσοφίας.

Η Γαληνική ιατρική, υποστήριζε πως τέσσερα ζωτικά υγρά ( χυμοί ) διέρρεαν το ανθρώπινο σώμα : η κίτρινη χολή, το αίμα, το φλέγμα κι η μαύρη χολή. Αυτά επηρεαζόταν από τα τέσσερα στοιχεία ( πυρ, αέρας, ύδωρ, Γη ), τις τέσσερις ιδιότητες ( θερμότητα, υγρασία, ψυχρότητα, ξηρότητα ) , τα τέσσερα στάδια της ζωής ( παιδική ηλικία, νεότητα, ενήλικη ζωή, γήρας ) και τις τέσσερις εποχές.

Γενικά, η ασθένεια αποδιδόταν σε διαταραχές στην ισορροπία των χυμών, οφειλόμενες για παράδειγμα στη διατροφή και το κλίμα, εξού κι η θεραπευτική αγωγή της αφαίμαξης. Στο σώμα επίσης διαχεόταν τρία είδη ατμών ή πνευμάτων, τα οποία σχηματιζόταν στα τρία κυριότερα όργανα : την καρδιά, το συκώτι και τον εγκέφαλο.

Αυτό που έκανε σπουδαίο τον Γαληνό δεν ήταν οι θεωρίες, αλλά οι παρατηρήσεις του. Ήταν ένας ενεργός πειραματιστής που έκανε δημόσιες διαλέξεις κι επιδείξεις ανατομίας. Η απαγόρευση της εξάσκησής της πάνω σε ανθρώπινα σώματα, σήμαινε πως ήταν αναγκασμένος να χρησιμοποιεί ζώα για τις έρευνές του. Επειδή όλα όσα παρατηρούσε δεν είχαν εφαρμογή στην ανθρώπινη ανατομία, ενίοτε έσφαλλε στην κατανόησή της.

Ωστόσο, συνέβαλε ουσιαστικά στην κατανόηση της πέψης, των νευρικών παλμών, της σπονδυλικής στήλης, του σχηματισμού του αίματος, της αναπνοής, του καρδιακού παλμού και του σφυγμού, τον οποίο και πρώτος χρησιμοποίησε στη διάγνωση.

Πηγές στοιχείων : Το βιβλίο των επιστημών, Αλεξάνδρεια 2005, Τα μνημεία της Unesco Τ. 23, Δομή 1999.